Eğitimci tarih araştırmacısı Uğur Yenidoğan, Göbeklitepe ile ilgili önemli bir paylaşımda bulundu.

Yenidoğan, Hafif raylı sistemle ilgili görüşlerini aktardığı yazısında şunları söyledi;

"Değerli dostlarım, kıymetli sayfa arkadaşlarım;

Bugün biraz daha alanımla ilgili yani tarihi bilgiler vereceğim.

........................................................................

Anadolu, insanlığa ait binlerce yıllık kültür barındıran topraklar. Bunun en somut örnekleri Göbeklitepe, Çatalhöyük ve Hattuşaş’tır. Tabi Anadolu’daki Frig, Urartu, Lidya, Koloni devletleri ve Truva gibi diğer ilkçağ medeniyetlerini de bunlara ilave etmek gerekir. Sonra da ege kent devletleri ve Roma…(Mısır Piramit ve Sümer Zigguratlarını Anadolu dışında kabul ederek.)

Biz çok şanslı bir nesiliz ama bunu kullanmasını pek beceremiyoruz. Şimdi diyeceğim ki "ilk raylı sistemi Göbeklitepe kültürünü inşa edenler yaptı", hemen itirazlar başlayacak. Tekerlek var mıydı? Hani raylar? Gibi sorular gelecek. Elbette bugünkü Tren raylarını düşünmeyi hemen. Ama 12,000 yıl önce aşağıdaki illistrason ve fotoğraflara baktığınızda 30-60 tonluk mono blok (tekparça) kaya kütlesi 4 km ötedeki taş ocağından kesilerek(cilalı taş aletlerle) Göbeklitepe’ye taşınmışlardır. Bunlar evet ilk hafif raylı sistemdir.

Diğer yandan bugünkü hafif raylı sistemlerin tarihi gelişimine baktığımızda ilk olarak “Çok eski tarihlerde, toprak üzerinde döşenen taş ve tahtadan raylar üzerinde insan ya da hayvan gücü kullanılarak insan ve hayvan taşındığı bilinmektedir.

İngiltere’de yaşayan Richard Trevithick’in 1804 yılında buharlı lokomotifi icat etmesi ile Avrupa’da modern anlamda demiryolu taşımacılığı ve inşası başlamıştır. Demiryolunun ilk olarak yine İngiltere’de 1630 yılında kullanıldığı bilinmekle birlikte 1600’lü yıllarda kullanılan demiryolu, karayolu üzerine döşenen çeşitli raylar üzerinde insan ya da hayvan gücüne dayalı ve “Tranways” adı verilen bir taşıma sistemi olmuştur. Bu sistem ilerleyen tarihlerde çekme kuvvetiyle hareket ettirilen bir mekanizmaya dönüştürülmüştür.

1804 yılında buharlı lokomotifin icadı ile de taşımacılık günümüz dişli trenlerine benzeyen bir mekanizma vasıtasıyla rayla temasta bulunan basit bir sistem üzerine inşa edilmiştir. İcat edilen yeni sistem ile tren saatte 8 km hız yaparken, İngiliz, Fransız ve Amerikalıların çalışmaları ile demiryolu taşımacılığı zaman içinde gelişmiştir. Trenin saatte yol aldığı km hızı artmış, lokomotifin ağırlığı azalmış, ray sistemi modernize edilmiştir. Bu çalışmalar neticesinde İngiltere, Amerika ve Fransa’da şehirler hızlı biçimde demiryolu hatları ile döşenmiştir. Rusya da bu gelişmelerden geri kalmamıştır.