Şanlıurfa'da, tür tespitleri için çalışma yapan zooloji akademisyeni ve öğrencileri tarafından Suriye sınır hattında nesli tükenme tehlikesinde olan dev kertenkele olarak bilinen çöl varanı (varanus griseus) yakalandı. Doğada ender rastlanan bir türü yakalayıp, görüntülemenin sevincini yaşadıklarını ifade eden herpetolog Prof. Dr. Bayram Göçmen, "Şanlıurfa'dan kayıtlar var ama bizim bulduğumuz bölgeden kayıt yoktu. 5 gündür, arazi taraması yaparken nihayet bugün varanı bulduk" dedi.

Harran Üniversitesi Bilimsel Araştırma Komisyonu tarafından hayata geçirilen ve Tübitak tarafından desteklenen sürüngen türlerinin tespiti projesi kapsamında Ege Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji Bölümü öğretim görevlisi Prof. Dr. Bayram Göçmen, Harran Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Biyoloji Bölümü öğretim görevlisi Doç. Dr. Zülfü Yıldız, zooloji yüksek lisans öğrencisi Eda Sami ve biyoloji bölümü öğrencileri Furkan Özcan ile Akif Bozkurt, Suriye sınırında arazi çalışması yaptı. Heyet, 5 günlük arazi çalışmasında nesli tükenme altında olan 1 metre uzunluğundaki çöl varanını, sınıra yakın bir bölgede tespit etti. Korktuğu için kayalıklara saklanan çöl varanını Prof. Dr. Bayram Göçmen yakaladı. Daha önceden Şanlıurfa'da görülen ancak sınır hattında kaydına rastlanmayan varanın tespiti için fotoğrafları çekildi.

"Doğaya bırakacağız"

Bilimsel çalışmalar için yakaladıkları varanı tekrar doğaya bırakacaklarını söyleyen Prof. Dr. Bayram Göçmen, "Harran Üniversitesi'nin geliştirdiği ve TÜBİTAK tarafından desteklenen proje kapsamında ben de kente geldim. Harran Üniversitesi öğretim görevlisi Doç. Dr. Mehmet Zülfü Yıldız ile birlikte arazi çalışması yaptık. 5 gündür, arazi taraması yaparken nihayet bugün varanı bulduk. İki tane gördük ama diğeri hemen kaçıverdi. Ama bu bulduğumuzu öğrenci arkadaşımız gördü ve öyle yaklaştık. Taş altına kaçtığı için biraz yakalamamız zaman aldı. Ama teknik uygulayarak hayvanı yakaladık. Sadece bilimsel olarak aldık ve fotoğraflarını çektikten sonra tekrar tekrar doğaya bırakacağız çünkü bütün canlılar doğada güzel" dedi.

"Sıkı korunması gerekiyor"

Yakaladıkları varanın çok özel bir sürüngen çeşidi olduğunu belirten Prof. Dr. Bayram Göçmen, varanın köylüler tarafından bilinçsizce öldürüldüğünü söyledi. Varanın sıkı korunma altına alınması gerektiğini vurgulan Göçmen, yakaladıkları yer hakkında bilgi vermek istemediklerini ifade ederek, şunları söyledi:

"Aslında daha önceden Şanlıurfa'dan kayıtlar var ama bizim bulduğumuz bölgeden kayıt yoktu. Temelde Suriye'ye özgü bir hayvan. Şanlıurfa bölgesinde, çöl biyotopu fazla olan bölgelerde hayvan görülüyor. Tarım arazisi olan Harran Ovası'nda ise bu hayvan pek görülmez. Tektek Dağları ve paralelindeki dağlar bu hayvanın yaşam alanı için çok uygun. Hayvanın yaşam alanıyla ilgili tam yer de vermek istemiyorum. Hayvanın korunması açısından. Tekrar yakaladığımız bölgeye hayvanı geri bırakacağız. 5 gün içerisinde ancak iki tane görebildik. Sistematik ve biyolojik anlamda özeliklerini kontrol edeceğiz. Zaten çok az sayıda görülen bir hayvan. Son derece önemli ve sıkı korunma altına alınması gereken bir tür. Yani dünyada olmayabilir. Türkiye'de son derece önemli bir tür. Hayvan asla zararlı değil. Her yıl duyuyorum; köylüler, bu hayvanı kafasına vurarak öldürüyor. Ama hiç öyle bir şey yapmalarına gerek yok."

Bugüne kadar 49 kurbağa ve sürüngen tespit ettiklerini belirten araştırmacı heyet, kentin sürüngen ve kurbağa çeşitliliği açısında çok zengin olduğunu söyledi. Çöl varanı ile birlikte kentte yaşayan tüm kurbağa ve sürüngen türlerini fotoğraflayan heyet, korunma altına alınması gereken hayvanların olduğunu bildirdi.

Öte yandan ilk kez 2008 yılında Şanlıurfa'da görüntülenen çöl varanının, 2013 yılında Şırnak'ın Suriye sınır hattındaki İnci Köyü'nde de köylüler tarafından yakalandığı bildirilmişti.

Çöl varanı

Çöl ve yarı çöl alanlarda yayılış gösteren canlılardır. En belirgin özellikleri; dillerinin uzun, ince ve uçlarının çatallı olmasıdır. Sırt bölgesinin rengi genellikle sarımsı kahverengi ya da grimsi olur. Gündüzleri aktiftir. Genel olarak diğer küçük kertenkeleler, kemiriciler, avlayabildikleri kuşlar ve sürüngen yumurtalarıyla beslenirler. Çöl varanının, Türkiye'de sadece Şanlıurfa'nın Birecik ve Ceylanpınar ilçeleri ile Şırnak'ın Silopi İlçesinde yaşamını sürdürmekte.