Nasıl ki insanlar arasında kan bağı akrabalık ya da sosyal akrabalıklar var ise bazı şehirler arasında da bu akrabalıkların izlerini sürmek mümkün. Elbette ki şehirler arasındaki akrabalıklar yine bu şehirlerin hemşerileri tarafından yaratılıp yaşanmaktadır.

Kimi şehirler vardır ki coğrafi anlamda çok yakın olmasına rağmen herhangi bir ünsiyet oluşmaz. Ancak yine bazı şehirler de vardır ki coğrafi anlamda çok yakın olmasa bile birbirlerine karşı özel muhabbet duyarlar. Bu muhabbet kimi zaman bir dostluk, kimi zaman akrabalık, kimi zaman ticari oraklık şeklinde kendisini gösterir.

Dünya genelinde bir çok ülke kendi menfaatlerini kayırma, kollama adına siyasi, kültürel, ekonomik, stratejik vb. çıkarları doğrultusunda adeta bir savaş hali yaşarken maalesef güzel ülkemiz de bu olumsuzluklardan etkilenmektedir. Devlet refleksine ilave olarak bu olumsuzlukları kısmen azaltma noktasında sivil toplum kuruluşlarına önemli görevler düşmektedir.

İşte ELFED bu noktadan hareketle birlikteliğimizi, dirliğimizi pekiştirme adına azami gayret göstermektedir. Örnek; “Yedi Renk Tek Yürek Platformu” bünyesinde oluşturulan heyetler marifeti ile ülkemizin bir çok bölgesi (Rize, Diyarbakır, Muş, Malazgirt) ziyaret edilerek kardeşlik ve birlik beraberliğin pekişmesi adına katkı sunulmaktadır. Halen kardeşlik projeleri kapsamında diğer şehirlerimizin Vakıfları, Federasyonları, Dernekleri vd. sivil toplum kuruluşları ile farklı etkinliklerde bir araya gelmeyi planlamaktayız.

Yaklaşık beş yıllık kuruluş mazisi olan ELFED tarafından gerçekleştirilen ve bir kısmı somut çıktılı olan projelerden bazıları şunlardır: “Elazığ Günleri - 2013”, “Girişimci Kente Doğru”, “Elazığ Harput

Havaları / Kürsübaşı Meşkleri (9 CD, 1 DVD)”, “Harput/ Elazığ ve Kültürü Temalı Halk Müziği Beste Yarışması (Kitap / CD ve Bağlarbaşı Konseri)”, “Türkü - Şarkı ve Şiirlerdeki Ana-Evlat Yüreği (Kitap / CD ve CRR Konseri)”, “Harput Senfonisi CRR Konseri” (Ankara Elazığ Kültür TAKDİM ve Tanıtma Vakfı ile birlikte), “Yalnız Değilsiniz Birlikte Varız” (Elazığlı 40 şehidin 100 yakınının beş gün süreyle İstanbul’da ağırlanması)”, Süreli Yayın “ELFED Aktüel Dergisi”.

Her etkinliği bir proje mantığı ile ele alıp ELFED Yönetim Kurulu,Danışma Kurulumuz ve bünyemizdeki derneklerle istişare ederek memleket adına, ülke adına her zaman daha güzel daha faydalı hizmetler yapmak üzere canla başla uyum içerisinde çalışmaktayız.

Şimdi de uzun zamandan beri düşündüğümüz ve birçok ortak değere sahip üç şehrimizle ilgili olmak üzere “Türkü ve Oyunlarla Üç Kardeş Şehir (Harput /Elazığ - Şanlıurfa - Kerkük)” Kültürel Konser projesini çok kıymetli paydaşlarımızla birlikte hazırlayıp sunuyoruz. Başta siz kıymetli davetlilerin ve TV kanalları aracılığı ile programı izleyen değerli halkımızın beğenisi doğrultusunda belki de bu programı geleneksel hale getirebiliriz.

Bu vesile ile proje paydaşlarımız İstanbul Büyükşehir Belediyesine, Kültür Dairesi Başkanlığına, Kerkük Vakfına, ŞURKAV (Şanlıurfa Vakfı), Şanlıurfa Dayanışma Derneğine, özellikle teknik ve sanatsal anlamda projeyi hazırlayıp sanat yönetmenliğini üslenen hemşerimiz, Kültür ve Turizm Bakanlığı İstanbul Devlet Halk Müziği Korosu Sanatçısı aynı zamanda ELFED Kültür-sanat danışmanı sayın Salih TURHAN’a, yine bu programda görev alan tüm ses ve saz sanatçılarına, halk oyunu ekiplerine, bir şekilde emeği geçenler ile katılımınızdan dolayı siz değerli konuklarımıza ELFED adına teşekkür ediyor, sevgi saygı ve muhabbetlerimi sunuyorum.

Faik İÇMELİ

ELFED (Elazığ Dernekler Federasyonu) Genel Başkanı

Musiki büyük bir kültürel birikimin ortaya çıkardığı ve uygarlığın en önemli sac ayağı olan bir sanattır. Bu sanat aynı zamanda toplumun dünya görüşünü, duyuşunu, hissiyatını, ortak zevkini ve inceliğini yansıtır.

Toplumsal mutabakat ile inşa edilen medeniyetin ürünü olan halk ezgileri de bu bakımdan toplumun her kesimi tarafından benimsenir ve kabul görür. Halk müziğinin ortaya koyduğu eserler de toplumun aynası demektir. Bu yüzden türküler ve uzun havalar, toplumun kendisi ve tek kelimeyle kimliği demektir.

Harput, Şanlıurfa ve Kerkük arasında göze çarpan musiki benzerliği de hiç kuşkusuz üç kardeş şehrin kimliklerinin benzeşmesinden kaynaklanmaktadır. Bu yörelerin musiki yakınlığı, yöre halklarının gönüllerinde de yankı bulur. Bunların arasındaki benzerlik, yüzyıllar içinde toplumun musiki hayatını etkilemiş ve zenginleştirmiştir.

Bölgelerarasındaki benzeyişten dolayı Harput (Elazığ)’da okunan türküler ve uzun havalar Kerkük’te ve Şanlıurfa’da sevilir ve söylenir.Bunun gibi Şanlıurfa ve Kerkük’teki ezgiler de Harput’ta zevkle dinlenir. “Kövengin yollarında”, “Mamoş”, Kerkük’te okunan “Kalanın dibinde bir daş olaydım”, “Urfa’nın etrafı dumanlı dağlar” gibi türküler, artık kardeş şehirlerin türküsüdür. Türkülerden başka Harput, Şanlıurfa ve Kerkük’te okunan hoyratların makam adları da bu şehirlerin kardeşliğini ne güzel perçinleştirmektedir: Beşiri, Muhalif, Kesik… ve daha nice makam adları..Horyatların Harman

olduğu bu üç şehir, adeta dünyada marka olmuş sayılır. Türk dünyasının kalbi sayılan Anadolu, böylesine bereketli ve mübarek bir topraktır. Kültür, sanat ve musiki fışkıran bu toprakların coğrafî sahası, sadece Anadolu ile sınırlı kalmamıştır. Bu musiki kültürünün kolları gönül coğrafyamıza kadar uzanmaktadır. Bir kolu Balkanlarda, bir kolu Kırım ve Azerbaycan’da, bir kolu Kerkük’ü sarmaktadır. Siyasî sınırlarımızın ötesinde kalsa bile, Türkmeneli’nin Anadolu hasreti bitmemiştir. Musul’un, Erbil, Telafer ve Tuzhurmatu’nun, hele hele Kerkük’ün gözyaşları dinmemiştir. Bu yüzden hoyratları ve türküleri sıla, hasret ve gurbet yüklüdür. Anadolu’daki kardeşlerinden koparılan Kerkük’ün yarası hâlâ kanamaktadır. Büyük bir impratorluğun yetimi olan Kerkük, kardeş şehirlerlerden kopuk bir sınır ötesi şehir olsa bile, gönül

SUNUŞ - 1

bağı Anadolu’dan kesilmemiştir. Sesini sınır ötesinden duyuran Türkmen kardeşlerimiz şöyle seslenmektedir:

Kerküklüyem ağam men Dertlere ortağam men Haber verin Harput’a Haber verinUrfa’ya

Haber verin Anadolu’ya Ölmemişem sağam men Sabırla bekleyen Türkmen kardeşim, Allah’tan ümidini kesmemiştir ve elbette kesmeyecektir. Onun Anadolu’da iman dolu göğsü, çelik yürekli kardeşleri vardır.

Türk’ün ve İslam’ın bu yüce kalesi elbette ki Allah’ın inayetiyle ilelebet var olacaktır. Buna inanan Türkmen kardeşimize, bizi hasretle gözleyen Kerkük’e Anadolu şöyle seslenmektedir:

Mülk demedim mal dedim Bekleyene kal dedim Çıkar seni kurtaran Mustafa Kemal dedim

Kültürü de, müziği de;adet ve gelenekleri de birbirine benzeyen bu sevimli şehirlerarasında kalbi duygular alışverişi malumdur. Elazığ’da Hafız Osman, Enver Demirbağ, LokmanTasalı, neyse; Şanlıurfa”da Mahmut Güzelgöz, Bakır Yurtsever ve Mehmet Özbek neyse,Kerkük”te de Mustafa Kalayı, Reşit Küle Rıza, Abdülvahit Küzeci ve Abdurrahman Kızılay odur. Halkın bu kalbî duygularına hitap eden bu harika duygu yaratıcıları ulu bir milletin tarihini yazanlardır. Kerkük’ün bu coğrafyadan ayrı kaldığını hesap edenler, her daim hatalı olduklarını görmüşlerdir. Kerkük Türklüğün öz yurdu ve Anadolu’nun ayrılmaz bir ruh ikizidir. Harput ve Urfa’dan ezgiler yankılandığında Kerkük’te aksi sedası olacaktır.

Erşat HÜRMÜZLÜ

Kerkük Vakfı Başkanı

Urfa - Kerkük - Harput / Elazığ Kardeşliği

Urfa - Kerkük - Harput / Elazığ şehirlerinin kardeşliği masa başında ilan edilmiş, belediye başkanlarının bir araya gelmesiyle oluşmuş, sözde bir kardeşlik değildir. Tarihsel ve kültürel, gözle görülmeyen, elle dokunulamayan gizli ama çok güçlü boyutları vardır. Kardeşliğin temelinde, tarih içerisinde aynı topraklarda yaşamış olmanın, toprak parçasını vatan haline getirmenin, aynı kültürel mirası taşımanın getirdiği kuvvetli bağlar bulunmaktadır. Yüzyıllar boyunca aynı manevi çerçeve içerisinde yaşayan şehirlerimiz, aynı kültürel atmosferi barındırmışlar ve aynı çerçeveyi günümüze taşımışlardır. Acıların ve sevinçlerin dili olan türkülerdeki, yaşanmış tecrübelerin ve ortak aklın göstergesi durumundaki mani, atasözü ve deyimlerdeki ortaklıklar kardeşliğin boyutlarını gözler önüne serecek niteliktedir. Kültürel ortaklıklar, aynı kaderi yaşamanın, aynı acıları ve sevinçleri hissetmenin, aynı ideali paylaşmanın göstergesidir. Bugün Urfa - Kerkük ve Harput / Elazığ şehirlerinin tarihten gelen kardeşliğinin türkü ve halk oyunları kapsamında bir numunesi ortaya konulacaktır. Türkülerin ve halk oyunlarının, farklı mekânlarda da olsa ortak yüreği nasıl oluşturduğu dikkatlere sunulacaktır. Bugün çeşitli efsanelere de konu olmuş Urfa - Kerkük - Harput / Elazığ kardeşliğini, İstanbul’da yeni nesillerin zihnine kazımak ve kamuoyunun duyarlılığını türküler ve halk oyunları aracılığıyla canlı tutmak zamanıdır.

Kerkük’ün acısı ve sevinciyle bütünleşmiş Şanlıurfa adına ŞURKAV

İstanbul Temsilciliği ve İstanbul Şanlıurfa Dayanışma Derneği etkinliğin düzenlenmesinde birlikte hareket etti. Üç şehrin kardeşliğini daha güzel günlerde ve farklı etkinliklerle kutlamak dileğiyle…

Prof. Dr. Yakup ÇELİK

ŞURKAV İst. Şb. Başkanı

SUNUŞ - 2

A.MÜZİK BÖLÜMÜ

1. Harput (Paşagöçtü) Peşrevi / Orkestra

2. Harput Divanı (Ben şehid-i badeyem dostlar demim yad eyleyin) / Zülfü DEMİRTAŞ

3. Kar mı yağmış şu Harput’un başına / Topluluk

4. Hüseyni Gazel (Sana dil verdim ise yık da harab et mi dedim?) / Yalçın TURHAN

5. Hüseynik’ten çıktım şeher yoluna / Adile Kurt KARATEPE

6. Mamoş (Pencereden bir daş geldi) / Adile Kurt KARATEPE.

7. Elezber Hoyrat (Yara benden) / Salih TURHAN

8. Meteristen ineydim / Topluluk

B.OYUN BÖLÜMÜ

1. Çayda Çıra / Davul - Klarnet

2. Delilo / Davul - Klarnet

3. Fatmalı / Davul - Klarnet

4. Halay / Davul - Klarnet

PROGRAMI AKIŞI

HARPUT/ELAZIĞ MÜZİK VE OYUN FASLI

19:00 İkram

19:40 Salonu Teşrif

20:00 Takdim Konuşmaları

20:20 Harput/Elazığ Müzik ve Oyun Faslı

20:55 Kerkük Müzik ve Oyun Faslı

21:30 Şanlıurfa Müzik ve Oyun Faslı

22:10 Sanatçıların Plaket Takdimi

22:30 Kapanış

A.MÜZİK BÖLÜMÜ

1. Kerkük (Türkmen) Peşrevi / Orkestra

2. Kerkük Divanı (Men seni seveni neçe gün neçe ay neçe ildi) / Ahmet TUZLU

3. Beyaz gül kırmızı gül / Topluluk

4. Hicaz Gazel (Beni candan usandırdı cefadan yar usanmaz mı?) / Ahmet BENNE

5. Altun hızma mülayim / Topluluk

6. Matarı Usulu/Hoyratı (Yara yeri) / Osman AVCI

7. Helliyden dağlar kamış / Topluluk

B.OYUN BÖLÜMÜ

1. Murtakai / Orkestra

2. Kalk gideğın şıh bağına gazele / Topluluk

A.MÜZİK BÖLÜMÜ

1. Urfa Peşrevi / Divanı (Asaf’ın miktarını bilmez Süleyman olmayan) / Mehmet ÖZBEK

2. Mum kimin yanan Kerkük / Beste: Mehmet ÖZBEK

3. Oy akşamlar akşamlar / Elazığ / Mehmet ÖZBEK

4. Nevruz Gazel (Gül ruhlarını goncayı zibaya değişmem) / Münevver ÖZDEMİR

5. Garip bir kuştu gönlüm yar / Topluluk

6. Kılıçlı (Ya Bülbül güle kon dikene konma) / Bakır KARADAĞLI

7. Elezber/Eski hoyrat (Yarasızlar) / Halil ALTINGÖZ

8. Urfalıyam ezelden / Topluluk

B.OYUN BÖLÜMÜ

1. Urfalıyam Ezelden / Davul - Zurna

2. Dörtlü Değenek Oyunu / Davul - Zurna

KERKÜK MÜZİK VE OYUN FASLI

ŞANLIURFA MÜZİK VE OYUN FASLI

SAZ SANATÇILARI

ELAZIĞ FINDIKZADE DERNEĞİ

HALK OYUNLARI EKİBİ

Bağlama / Şef / Uğur KAYA

Urfa Tanburu / Bakır KARADAĞLI

Kanun / Ahmet Fatih EREN

Ud / Halil ALTINGÖZ

Ud / Ahmet BENNE

Ud / Ahmet TUZLU

Keman / Göksel SÖNMEZ

Bas Gitar / Alper UĞURLU

Piyano / Murathan TURHAN

Klarnet / Nuri YILMAZ

Perküsyon / Harun KOÇ

Perküsyon / Ersin KİLLİK

YÖNETMENLER

Mehmet DEMİRBAĞ

Zekeriya TAN

Merve TAN

Esra ŞEN

Zeynep KARACA

Aslı DAL

Gülsüm DAL

Berivan KIRAT

Duygu DÖNDÜ

Zekeriya TAN

Sefa TAN

Emirhan YILDIRIM

Fatih KARADAĞ

Osman GÜRDAMAR

Nayit KAPLAN

Melih ŞEN

OYUCULAR

MÜZİSYENLER

Muhittin KAYA / Davul

Murat ŞEN / Klarnet

IRAK TÜRKMENLERİ KARDEŞLİK VE

KÜLTÜR DERNEĞİ HALK OYUNLARI EKİBİ

ŞANLIURFA DAYANIŞMA DERNEĞİ

HALK OYUNLARI EKİBİ

YÖNETMEN

Halit HÜSEYİN

Buse ŞAHBAZ

Arzu EFENDİOĞLU

Serpil KARAYİĞİT

Nisa SÜLEYMANOĞLU

Mahmut ÇAP

Mustafa İPEK

Neşet YÜZGEN

Talha EDEBALİ

İsmail ASAN

OYUCULAR

YÖNETMEN

Mahmut ÇAP

MÜZİSYENLER

Murat IŞIK / Davul

Fehmi GEVREK / Zurna

OYUCULAR

Orhan BACALAN

İsmail SEHEROĞLU

Murat SEHEROĞLU

Mehmet SEHEROĞLU

Zeki KANLI

Müslüm KÖPRÜLÜ

Ömer NALBANT

Ömer HÜSEYİN

Abdurrahim HÜSEYİN

Ali HÜSEYİN

PROGRAMDA YER ALAN SES VE SAZ SANATÇILARINA DAİR

A.SES SANATÇILARI

• Mehmet Avni ÖZBEK (Ses Sanatçısı, Kültür ve Turizm Bakanlığı Ankara

Devlet THM Korosu Emekli Koro Şefi, Halk Müziği Uzmanı)

• Salih TURHAN (Kültür ve Turizm Bakanlığı İstanbul Devlet THM Korosu Ses

Sanatçısı, Halk Müziği Araştırmacısı)

• Halil ALTINGÖZ (Kültür ve Turizm Bakanlığı İstanbul Devlet THM Korosu

Ses Sanatçısı)

• Bakır KARADAĞLI (Kültür ve Turizm Bakanlığı Şanlıurfa Devlet THM

Korosu Şefi, Saz Sanatçısı)

• Adile KURT KARATEPE (TRT İstanbul Radyosu THM Ses Sanatçısı)

• Münevver ÖZDEMİR (TRT İstanbul Radyosu THM Ses Sanatçısı)

• Zülfü DEMİRTAŞ (Kültür ve Turizm Bakanlığı İstanbul Devlet THM Korosu

Ses Sanatçısı)

• Yalçın TURHAN (Mahalli Ses Sanatçısı)

• Osman AVCI (Mahalli Ses Sanatçısı)

• Ahmet TUZLU (TRT Ankara Radyosu THM Ses Sanatçısı)

• Ahmet BENNE (THM Ses Sanatçısı, Gazi Üniversitesi Yüksek Lisans Öğrencisi)

B.SAZ SANATÇILARI

• Uğur KAYA (Kültür ve Turizm Bakanlığı İstanbul Devlet THM Korosu Şefi,

Bağlama Sanatçısı)

• Ahmet Fatih EREN (Mahalli Kanun Sanatçısı)

• Göksel SÖNMEZ (Müzik Öğretmeni, Keman Sanatçısı)

• Murathan TURHAN (Müzisyen, İTÜ - MİAM Yüksek Lisans Öğrencisi)

• Nuri YILMAZ (Klarnet Sanatçısı, Yıldırım Beyazıt Konservatuarı Lisans

Öğrencisi)

• Alper UĞURLU (Kültür ve Turizm Bakanlığı İstanbul Devlet THM Korosu

Basgitar Sanatçısı)

• Harun KOÇ (Kültür ve Turizm Bakanlığı İstanbul Devlet THM Korosu

Perküsyon Sanatçısı)

• Ersin KİLLİK (Kültür ve Turizm Bakanlığı İstanbul Devlet THM Korosu

Perküsyon Sanatçısı)

ÜÇ KARDEŞ ŞEHİR VE ÜÇ KARDEŞ AHENK

HARPUT / ELAZIĞ ŞANLIURFA ve KERKÜK

Orta Asya’dan kopup gelen Oğuz boyları, 1055 yıllarından itibaren, hem

de Anadolu’dan önce, günümüzde “Türkmeneli” denilen bölgenin Kerkük,

Erbil, Musul, Telafer ve Tuzhurmatu gibi kentlerine yerleşmişlerdir. 1071

Malazgirt zaferinden sonra büyük göçler devam etmiş, bu sefer Anadolu

toprakları Oğuz Türkmen boylarının yurdu olmuştur. Böylece Oğuzeli

ile Türkmeneli bin yıl boyunca aynı kaderi paylaşmış, aynı coğrafyanın

vatandaşları olarak birlikte yaşamışlardır.

Tarihçiler Batıya göç eden Oğuz boylarına Türk ve Türkmen denildiğini

ifade ederken, Oğuz’un Türkmen’den, Türkmen’in Türk’ten, Türk’ün de

Oğuz’dan farklı olmadığını dile getirmişlerdir.

Anadolu’nun şehirlerini vatan edinen, medeniyeti ve kültürü ile

Anadolu topraklarına kimlik kazandıran Türkler, yaşadıkları toprakları

camiler, mescitler, medreseler, hanlar-kervansaraylar, hamamlar, saray ve

köşklerle donatarak bayındır hale getirmişlerdir. Anadolu topraklarının

sosyal ve kültür hayatına renklerini katan Oğuz-Türkmen boyları, musiki

alanında büyük ve zengin bir medeniyet ortaya koymuşlardır.

Anadolu şehirlerinde oluşan musiki ürünleri arasında birbirinden zengin,

birbirinden ihtişamlı ezgilerin ortaya çıkması, Türkmen-Oğuz boylarının bu

alanda ne kadar yaratıcı ve ne kadar yetenekli olduklarını gösterir. Şehirlerde

gelişen halk müziği örneklerinin yanı sıra Anadolu bölgesi, halk oyunları

bakımından da şaşırtıcı bir zenginliğe ve çeşitliliğe sahiptir.

Anadolu ve Türkmeneli bölgeleri arasında musiki kültürü ve sanatı

bakımından çok ileri düzeyde olan şehirlerin varlığına burada işaret

etmek yerinde olacaktır. Erzurum, Bayburt, Harput (Elâzığ), Şanlıurfa ve

Diyarbakır ile Türkmeneli bölgesinin kültür merkezi Kerkük, ilgi çeken

başlıca şehirlerdir. Orta Asya’dan Anadolu’ya, buradan da Kerkük’e uzanan

bir değişik kültür damarının varlığı hissedilmektedir. Ancak bunların

arasında yer alan Harput (Elâzığ), Şanlıurfa ve Kerkük şehirleri arasındaki

büyük bir yakınlık, bu üç yöre arasında sihirli bir benzerlik bulunmaktadır.

Coğrafya farklılığına rağmen Harput, Şanlıurfa ve Kerkük’ün müziğinin

büyük benzerlikler göstermesi bu kardeşliği doğrular niteliktedir.

Sanki ana bir, baba bir kardeş olan bu şehirlerin arasında genel

bir benzerlik varsa da üçünün de renginde bir özgünlüğün varlığı da

yadsınamaz. Bu açıdan bu üç şehre Kardeş Şehirler demek çok yakıştığı

için, bu üç kardeşin ahenklerini de bir arada harmanlamak istedik. Dünya

görüşleri, dostlukları, misafirperverlikleri, sevdaları, yiğitlikleri, gelenek ve

görenekleri, duyuşları, incelikleri, mütevekkil duruşları, hele hele musiki

zevkleri aynı olan üç kardeş şehir, birbirilerine ne de güzel yakışıyor.

Bu üç kardeş şehrin en güçlü kurumu musiki dağarcıklarıdır. Musiki bu

üç kardeş şehrin en belirgin uygarlık simgesi ve kendi toplumlarının kimliği

niteliğindedir. Bu üç kardeş şehrin insanı, geçmişten gelen kültür birikimini

saza ve söze dökmüş, bu müziği yüzyıllarca incelik ve zarafetle işlemiş, bu

bakımdan müzikaliteleri yüksek sanat eserleri meydana getirmiştir. Zengin

melodik yapılarıyla kırık hava denilen türküleriyle öne çıkan Harput,

Şanlıurfa ve Kerkük yöreleri sanat musikisi düzeyine yükselerek zengin bir

repertuara sahip olmuşlardır.

Üç kardeş şehrin edebî ve musiki yönünden incelenmeye değer en

önemli yanı, kendi bölgelerine özgü zengin bir halk ürünü olan hoyrat

ezgileridir. Türk Halk Müziğinin sözlü kaynağı olan hoyrat, edebî her

üç yörede büyük rağbet gören bir sanat olmuştur. Belli bir kurala göre

yazılmış olan hoyratlar, gerçekte derin anlamlar taşıyan ufacık sözlerin

sanatkârane işlenmesinden doğan ve halkın içli duygularını dile getiren

bir çeşit ifade tarzıdır.

“Hoyrat” veya “hoyrat” havalarına Anadolu’nun Harput / Elâzığ,

Şanlıurfa ve Kerkük bölgelerinde de rastlanmaktadır. Musiki yani ezgi

veya nağme bakımından hoyratın en çok bu üç kardeş şehirde işlenip

geliştiğini söylemek mümkündür. Hoyrat bu üç kardeş şehir için adeta bir

kurum, bir okul ve halkın konuştuğu Türkçeyi yaşatan ve öğreten canlı bir

bellek olmuştur.

Aşağıdaki Harput hoyratını dinleyen büyük Türk şairi Yahya Kemal

Beyatlı hayranlığını dile getirmiştir:

Dünyasına

Güvenme dünyasına

Dünya benim diyenin

Dün gittik dün yasına

Muradına ermeden genç yaşta ölen birisi için yakılan şu hoyrat da çok

dokunaklıdır:

Alma yanı

Kızarmış alma yanı

Nice kabre koyarlar

Muradın almayanı

Küçük yaşta bebesini kaybeden ananın hoyrat biçiminde söylediği

ağıta kulak verelim:

Bala vay

Bal yemedim bala vay

Çöp yığdım yuva yaptım

Uçurtmadım bala vay

Birinci Dünya Savaşı’ndan sonra çizilen siyasi ancak bir bakıma suni

sınırlarla Anadolu’dan ayrı düşen, ancak gönül coğrafyamızdan hiçbir

zaman ayrılmayan Kerkük yöresinde de hoyrat halkın en çok ilgi duyduğu

bir uzun hava çeşididir. Hoyrat, Türkmenlerin musiki geleneğinde en çok

icra edilen bir tarzdır. Hoyratlar, belli ölçü ve kurallara bağlı olarak okunur.

Buna Kerkük’te “usul”, Harput ve Şanlıurfa’da ise makam deniliyor.

Hoyratlar, makamlarına göre çeşitli adlar almıştır. Şanlıurfa’da Beşiri,

Kesik, Isfahan, Mesnevi, İbrahimi, Bahçacı vs.; Kerkük’te Muhalif, Beşiri,

Kesik, Nobatçı (Nöbetçi), Muçula, Ümergele, Yolcu, Mazan, Kürdî, …;

Harput’ta Beşiri, Muhalif, Şirvani, Elezber, Kesik, Varsak…

Görüldüğü gibi üç kardeş şehirde hoyrat makamlarının benzer adları

vardır. Muhalif, Beşiri, Kesik, Kürdî gibi… Ancak benzer adları olmasına

rağmen, makamları değişik olabilir. Muhalif her üç şehirde de aynı makamda

(Segâh) okunurken, Beşiri Harput ve Kerkük’te Rast makamında icra edilir.

Bu hoyrat Şanlıurfa’da değişik makamda okunur. Hoyrat okumak “elini

kulağına götürmek” ile ifade edilir, bazı hoyratlarda ise temadan ayrılmamak

kaydı atışma da yapılır. Her üç şehirde de bu geleneğe rastlamak mümkündür.

Hoyrat tarzı, melodik seyir açısından uzun hava sınıfına dahil, serbest

ağızla okunan bir çeşit ezgi biçimi olarak kabul edilebilir. Halk makamları

niteliğinde olan bu hoyratlar, klâsik sanat musikisinin etkisiyle bir çeşit

zemin, meyan ve karar’a sahip bulunmaktadır. Hoyrat ezgileri klâsik musiki

unsurlarıyla az çok beslenmiş olmakla beraber, daha çok halka mal edilmiş,

özel melodik seyir ve hareketlerle belirlenmektedirler. Bu nedenle, hoyrat

tarzını, edebî bakımdan olduğu gibi, musiki açısından da folklor alanına

dahil, halk ürünleri arasında incelemek daha doğru olur.

Her üç kardeş şehirlerin musiki geleneğinde göze çarpan başka bir ezgi

çeşidi Hüseyni makamında okunan Divan havalarıdır. Kerkük’te Divana

bağlı olarak Kurdo veya Kürdî hoyratı okunurken, Harput’ta Divanla Cığalı

Maya veya Elezber hoyratı icra edilir. Şanlıurfa Divanında Kürdi ve İbrahimî

hoyratları seslendirilir.

Üç kardeş şehirde musiki genellikle klasik sazlarla icra edilir. Musiki

icrasında ut, cümbüş, keman, kanun, ney, kaval, zurna, tef, darbuka gibi

sazlar kullanılır. Harput’ta ek olarak klarnet, Kerkük’te zurnapa adlı müzik

aleti de saz heyetine katılır.

Kültürel ortamlardaki müzik icrası, genel Türk müziğinde olduğu üzere

fasıl ve makam anlayışına göre yapılır. Peşrevle başlanır ardından divan,

gazel, hoyrat ve ritmik türkülerle devam eder. Tamamen erkekler arasında

gerçekleştirilen bu toplu icra geleneğinin sohbetle birlikte anılmasına;

Kerkük’te “Duvahana (Divanhane)”, Şanlıurfa’da “Sıra Gecesi”, Harput/

Elazığ’da “Kürsübaşı” adı verilmektedir.

Üç kardeş şehrin her üçünde de tarihi birer kale bulunmaktadır. Şehirlerin

simgesi sayılan bu kaleler için söylenen bir cinaslı hoyrat ile veda edelim;

Kalasız

Harput olmaz kalasız

Urfa olmaz kalasız

Kerkük olmaz kalasız

Odu men koydum gittim

Sız sağlıkla kalasız

Prof. Dr. Suphi SAATÇI

Kerkük Vakfı Genel Sekreteri

• Mustafa ALPAY

• Necip COŞKUN

• Nurcan GÜL

• Pınar ALYAR

• Rabia BABAOĞLU

• Rafet AVCI

• Salih BAYIR

• Sinan UZUN

• Soner DOĞAN

• Tolga AĞAR

• Uğur CENGİZ

• Vahap DOĞAN

• Vefa ÖZEL

• Yalçın Gürsoy YILDIRIM

• Zeki ÇANAKÇI

• Birgül KARAMAN

• M.İbrahim HOŞSES

• Faik İÇMELİ (Başkan)

• Ahmet Doğuş CANTÜRK

• Ahmet KARAKIŞ

• Ahmet TALAYHAN

• Bekir DÖNDÜ

• Burak DAĞ

• Burak POLAT

• Cem ÖZCAN

• Ferhat İNCE

• Fethi Ahmet GEDİK

• Fethi ALTUNYUVA

• Fevzi ALTUĞ

• Filiz İZCİ

• Gözde UÇAR

• Kazım Gökhan ELGİN

• Kürşat ARMAĞAN

• Mehmet ÖZAY

• Murat ÖZTÜRK

• Sıddık BADILLI

• Mahmut YILMAZ

• Sedat OKTAY

• Ali ETHEMOĞLU

• Benan ŞENBAYRAM

• Yezdan AL

• Abdurrahman ÖYÜCÜ

• Mahmut ÇAP (Dernek Müdürü)

• Müslüm KAYACAN (Başkan)

• Ali Rıza KÜÇÜKLER

• Ahmet KÜÇÜK

• Mehmet KIRMIZI

• Ethem YASAK

• Mehmet ŞANSAL

• Yasemin GÜLLÜOĞLU

• Mehmet Ali FİNCAN

ELFED YÖNETİM KURULU

ŞANLIURFA DAYANIŞMA DERNEĞİ

YÖNETİM KURULU

ŞURKAV İSTANBUL TEMSİLCİLİĞİ

YÖNETİM KURULU

KERKÜK VAKFI YÖNETİM KURULU

• Mustafa BOZYİĞİT

• Mehmet Durak BAYHOCA

• Osman Nuri ŞENBAYRAM

• Mahmut YILDIRIM

• Mahir NAKİP

• Kemal BAYATLI

• Yakup ÇELİK (Başkan)

• Mehmet ÇAVUŞ

• Metin ÇİFTBUDAK

• Müslüm HAMAZ

• Erşat HÜRMÜZLÜ (Başkan)

• Suphi SAATÇI

• Suphi SALT

KERKÜK VAKFI

 

KERKÜK VAKFI

Tarihi geçmişi zengin mirası

Evliyalar şehri Arap Babası

Harput üzerinde kartal yuvası

Güzel şehir seni gördüm Elazığ

Adnan DURDAĞI

Kerkükümüz

Bizimdir Kerkükümüz

Şarkıları unuttum

Kekük’tür her türkümüz

H. Verdi KANKILIÇ

Gönülde çalınıp dilde raks eden

Şirin nağmelerle cennete giden

“Hoyrat” sesleriyle ruha aksseden

Kalplerde inleyen Rebapsın Urfa

M.Hulisi ÖCAL

Güncelleme Tarihi: 13 Aralık 2017, 09:51