İşçinin İş Kanunundan doğan en temel haklarından bir tanesi Kıdem tazminatıdır.
1475 sayılı İş Kanunun 14’üncü maddesine göre, aynı işverene bağlı olarak en az 1 yıl çalışması ön koşulu ile birlikte;
- İŞVEREN TARAFINDAN İYİ NİYET VE AHLAK KURALLARINA AYKIRILIK NEDENLERİ DIŞINDAKİ NEDENLERLE İŞ SÖZLEŞMESİNİN FESHEDİLMESİ,
-İŞÇİ TARAFINDAN SAĞLIK, İYİ NİYET VE AHLAK KURALARINA AYKIRILIK VEYA İŞYERİNDE İŞİN DURMASI VE BENZERİ NEDENLERLE SÖZLEŞMESİNİN FESHEDİLMESİ,
-ASKERLİK GÖREVİ NEDENİYLE İŞTEN AYRILMA,
-EMEKLİLİK HAKKININ ELDE EDİLMESİ VEYA BU KAPSAMDA YAŞ DIŞINDA GEREKEN SİGORTALILIK SÜRESİ VE PRİM GÜNÜNÜN DOLDURULMASI NEDENİ İLE İŞTEN AYRILMA,
-KADININ EVLENMESİ HALİNDE 1 YIL İÇİNDE KENDİ ARZUSU İLE İŞTEN AYRILMA,
-İŞÇİNİN ÖLÜMÜ,
koşullarından birinin gerçekleşmesi halinde işçiye kıdem tazminatı ödenmesi gerekmektedir.
Yargıtay kararlarına göre kıdem tazminatı: "İşverene ait bir ya da birkaç işyerinde belli bir süre çalışmış bir işçinin, işini kaybetmesi halinde işinde yıpranması, yeni bir iş edinmede karşılaşacağı güçlükler ve işyerine sağladığı katkı göz önüne alınarak, geçmiş hizmetlerine karşılık işveren tarafından işçiye kanuni esaslar dahilinde verilen toplu paraya “kıdem tazminatı” denilmektedir." şeklinde tanımlanmaktadır. YANİ KIDEM TAZMİNATI ÜCRET DEĞİL, kanundan doğan bir tazminat türüdür. ( )
Yargıtay tanımına göre kıdem tazminatı, işini kaybeden işçiye:
• İşinde yıpranması,
• Yeni bir iş edinmede güçlük çekecek olması,
• İşyerine sağladığı katkılar nedeniyle işveren tarafından kanuni esaslar dahilinde ödenmesi gerekecek olan toplu paradır.
İş sözleşmesi feshedilen her işçinin kıdem tazminatına hak kazanması gibi bir durum söz konusu değildir. Kıdem tazminatına yalnızca kanunda sayılan şartları sağlayan kişiler hak kazanabilmektedir.
Bu şartlar nelerdir.
1) İşçi ile işveren arasındaki iş sözleşmesinin 4857 sayılı İş Kanunumuza tabi olması ve çalışanın bu kanun uyarınca "işçi" sıfatını haiz olması,
2) Sözleşmenin sona erdiği tarihe göre işçinin, işyerinde minimum bir senelik kıdeminin olması,
3) Bir diğer kıdem tazminatına hak kazanma koşulu iş sözleşmesinin kıdem tazminatı almaya elverişli şekilde son bulması.
4) İş Sözleşmesinin İşveren Tarafından Feshi gerekir.
Bu şartların olması durumunda işçi kıdem tazminatına hak kazanır ve
iş veren işçiye ödemek zorunda kalır.
Kıdem Tazminatına Esas Ücret
İş sözleşmesinin kıdem tazminatını gerektiren bir nedenle feshi durumunda, çalışılan her tam yıl için 30 günlük brüt ücret tutarında kıdem tazminatı ödenir , Bir yıldan artan süreler de oranlanarak hesaplamaya dahil edilir. Kıdem tazminatı hesaplamaları sırasında işçiye ödenen ücretin yanı sıra, kendisine düzenli olarak sağlanan tüm para ve para ile ölçülebilen menfaatler (yol parası, yemek parası, düzenli olmak koşuluyla ikramiye ödemeleri vb.) de dikkate alınır.. Her tam çalışma yılı için ödenen kıdem tazminatı tutarı, fesih tarihinde geçerli olan kıdem tazminatı tavanı ile sınırlandırılmıştır.
Kıdem Tazminatında Zamanaşımı Süresi ;
7036 sayılı İş Mahkemeleri Kanunu, 25.10.2017 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanmıştır yayımlanması ile tazminatlarda zamanaşımı süresi 5 yıla indirildi. 7036 sayılı Kanundan önce tazminatlarda zamanaşımı süresi 10 yıl olarak uygulanmaktaydı.
Kıdem Tazminatı Davası Öncesinde Zorunlu Arabuluculuk Süreci :
7036 sayılı İş Mahkemeleri Kanunumuzun 3. maddesine göre bireysel veya toplu iş sözleşmelerine tabi olan işçi veya işveren alacağı ve tazminatı ile işe iade talebiyle açılacak olan iş davalarının öncesinde arabulucuya başvurulmuş olması dava şartıdır. Aksi takdirde arabuluculuk süreci yürütülmeksizin dava açılması halinde, açılan davanın dava şartı yokluğu nedeniyle reddine karar verilecektir.
Kıdem Tazminatı Davasında Görevli ve Yetkili Mahkeme :
Kıdem tazminatı davasında görevli mahkeme, İş Mahkemeleridir. İş Mahkemesinin bulunmadığı yerlerde ise Asliye Hukuk Mahkemesi bu davalara İş Mahkemesi sıfatıyla bakacaktır.
Kıdem tazminatına hak kazanmış olan işçinin kıdem tazminatının işveren tarafından ödenmemesi halinde, işçi tarafından kıdem tazminatı ve muaccel olan başkaca işçilik hak ve alacakları için dava açılabilecektir. Bu davada yukarıda kıdem tazminatının şartları arasında saymış olduğumuz şartları sağlayan işçilerin kıdem tazminatı miktarı bilirkişi vasıtasıyla hesaplanır ve mahkeme tarafından karara bağlanır.
Bu nedenle sürecin kıdem tazminatı konusunda deneyim sahibi bir avukat ile birlikte sürdürülmesi büyük önem taşımaktadır. Herkese iyi çalışmalar dilerim.