Yeni Afganistan için Türkiye’nin rolü tartışılırken, geçmişte Afgan halkı için Türkiye, sağlık, eğitim, su ve sosyal yardımlar başta olmak üzere yüzlerce projeye imza attı. 1000’e yakın Türk askeri de Afganistan’ın huzuru için görev yaptı...

Afganistan’a 2018 yılında gittim. O ziyaretimde Türkiye’nin kontrolündeki Kabil Hamid Karzai Uluslararası Havaalanı ve Kışlası’nı da gezme imkanı buldum.

Yeni Afganistan için Türkiye’nin rolü tartışılırken Afganistan’daki Türk gururunu ilk kez orada gördüm.

O dönemde Afganistan’da 54 ülkeden 7 bine yakın asker vardı. Türkiye’nin ise 1000’e yakın askeri bulunuyordu.

Büyük güvenlik sorunu olan ülkede en rahat dolaşabilen ve halkla iyi iletişim kurabilen Türk Silahlı Kuvvetleri idi.

Özellikle diğer ülke askerlerinin yanına gitmeyen Afganistanlı kadınların Türk Bayrağı’nı görünce hemen askerlerimizin yanına gittiğini öğrendik. Bunu kışlada konuştuğumuz askerler altını çize çize özellikle vurgulamışlardı.

Kışlada Türk yemeklerine ilgi

Kışlanın içinde askerler için spadan tutun da berbere ve spor salonlarına kadar her türlü sosyal alan vardı. Özellikle bunların içinde Türk berberi, terzisi ve lokantası ilgi çekiyordu.

7 bin asker için kışlada iki yemekhane bulunuyordu. Bunlardan biri Türkiye’nin diğeri de ABD’nin kontrolünde. Özellikle Türk yemeklerinin de çıktığı yemekhaneye ilginin yüksek olduğu dile getirilmişti.

O dönemde Afganistan Türk Görev Kuvveti Komutanı Tuğgeneral Tayyar Aydın ve Hamit Karzai Uluslararası Havaalanı Komutanı Tuğgeneral Murat Selçuk Çol ile birlikte hem yemek yemiş hem sohbet etmiştim.

O dönemde 9 kadın askerin de görev yaptığı Afganistan’da Türk askerleri yaklaşık 6 ay kalmış.

Kadın askerlerle de sohbet etme imkanım olmuştu.

Türk Görev Kuvveti Komutanlığı’ndaki bazı askerler kışladan hiç çıkmazken bazıları da Afgan halkına insani yardım dağıtmak ve güvenliği sağlamak için dışarı çıkıyormuş.

TİKA’dan 1300 proje

Türkiye ayrıca TİKA ve Maarif Vakfı olarak da Afganistan’da. TİKA aracılığıyla yüzlerce insani yardım projeleri hayata geçirilmiş.

TİKA tarafından 2005-2020 yılları arasında Afganistan’ın genelinde toplamda 1300’ün üstünde proje ve faaliyet gerçekleştirilmiş. Bunların en önemlileri eğitim, sağlık, su, tarım, hayvancılık, gıda vb alanlarda olmuş.

Örneğin 2004-2020 yılları arasında eğitim sektörüne katkı için 105 okul inşa edilerek yaklaşık 130 bin öğrenciye okuma imkânı sağlanmış. Bu süre zarfında Afganistan’da toplam 376 adet eğitim projesi gerçekleştirilmiş.

TİKA, yıllık ortalama 500 kişiye, eğitim, sağlık, idari ve sivil altyapının geliştirilmesi, tarım vb. alanlarında kapasite geliştirme ve eğitim programları da düzenlemiş.

Kabil’de bulunan Sürekli Eğitim Merkezi’nde 2020 yılı sonuna kadar 5 bine yakın Afgan öğretmene formasyon ve STEM eğitimleri verilmiş.

TİKA Afganistan’da içme suyu projelerine de imza atmış. İçme suyuna kolay ve sürekli ulaşımını sağlamak amacıyla, derin, yarı derin su kuyuları ve su toplama depoları inşası olmak üzere toplam 138 adet proje uygulanmış.

Hastane yapılmış, tarım eğitimi verilmiş

Halkın yüzde 80’inin geçim kaynağının tarım sektörü oluşturduğu Afganistan’da 500 tonluk ve 1000 tonluk olmak üzere iki adet soğuk hava deposu, bir adet meyvecilik araştırma ve uygulama bahçesi, bir adet süt toplama merkezi inşası, tarla ve bahçe bitkileri zararlıları konusunda eğitim, kavun sineği ile mücadele konusunda eğitim ve ekipman desteği, üzümcülük konusunda uzman desteği vb. olmak üzere toplam 48 adet proje gerçekleştirilmiş.

TİKA tarafından Afganistan’ın ‘Sağlık Altyapılarının Geliştirilmesi Projeleri’ kapsamında bir adet 30 yataklı hastane, 22 klinik, 3 hastane tadilatı, bir ebe eğitim merkezinin inşası, bir adet poliklinik yapımı, 5 kliniğe 5 adet lojman yapımı gerçekleştirilmiş. Ayrıca 15 ambulans hibe edilmiş.

Türkiye, Afganistan’a ayrıca acil ve insani yardımlarda da bulunmuş.

Yetimler için bir çok yerde yetimhane yapan TİKA, çocuklara oyun alanları da oluşturmuş.

TİKA, eğitim alanında 376 proje, sağlık alanında 258 proje, su ve su hijyeni alanında 138 proje, ulaştırma, altyapı ve iletişim alanında 18 proje, tarım ve hayvancılık alanında 48 proje, idari ve sivil altyapıların geliştirilmesi alanında 213 proje, sosyal ve kültürel işbirliği alanında 159 proje, acil ve insani yardımlarda 89 proje gerçekleştirmiş.

Maarif’in 45 okulu

Maarif Vakfı ise Afganistan’da eğitim hizmeti veriyor. Maarif’in Afganistan’da 19 kampüste 45 okul, 3 eğitim merkezi ve 12 yurdu var.

Başkent Kabil başta olmak üzere, Herat, Kandahar, Mezar-ı Şerif, Şibirgan, Akça, Celalabad ve Meydan Vardak’ anaokulu, ilkokul, ortaokul, lise seviyesinde okulu olan Maarif’in Kabil, Herat ve Mezar-ı Şerif ve Şibirgan’ da ise dershaneleri var.

Aynı zamanda lise seviyesinde kız ve erkek öğrenciler için yurtları da bulunuyor.

Türkiye Maarif Vakfı Afganistan’da FETÖ’den 27 okul ve 11 yurt devralmış. FETÖ bir dönem Afganistan çok güçlenmiş ve okullar açmış. Ancak daha sonra Maarif’in okullarına ilgi büyük olmuş.

Afganistan’ın yeni döneminde hem eğitimin hem de yönetimin nasıl olacağını ise zaman gösterecek...