Şanlıurfa’nın vazgeçilmez içecekleri arasında yer alan Meyan Kökü Şerbeti, Şanlıurfa Ticaret ve Sanayi Odasının (ŞUTSO) başvurusu üzerine Resmi Gazetede yayınlanarak tescillendi.

Haber: Paşa BENZER

Türk Patent Enstitüsü Başkanlığı, ŞUTSO’nun Meyan Kökü Şerbeti (biyanbalı) marka tescil başvurusunu onayladı. Yaz aylarında ve özellikle de Ramazan aylarında sofraların vazgeçilmez içerecekleri arasında yer alan Meyan Kökü Şerbeti, Resmi Gazete’de yayınlanarak Şanlıurfa adına tescillendi.

Vali Küçük, meyan kökünü inceledi

Şanlıurfa Valisi İzzettin Küçük, Şanlıurfa adına tescil edilen meyan kökünü yakından inceledi.  Attar Pazarı’nda esnaf ziyaretinde bulunan Vali Küçük, burada bir dükkan önünde satışa sunulan meyan kökünü eline alarak inceledi. Meyan kökünün yapılışı hakkında esnaflardan bilgi alan Vali Küçük,  bir vatandaş tarafından kendisine ikram edilen meyan şerbetinden de içti. Küçük, Meyan Kökü Şerbetinin tescil edilmesinden dolayı mutluluk duyduğunu söyledi.

Bu arada Resmi Gazetede Meyan Kökü Şerbetine ilişkin kararda şu ifadeler yer aldı;

İşleme ve Diğer İşlemler: 

Urfa Biyanbalı’nın ünü, Şanlıurfa ili sınırları içerisinde, toprak ve iklim yapısı nedeniyle Birecik ve Fırat Nehri kenarında yaygın olarak ve yüksek kalitede yetişen meyan bitkisinin köklerinin ustalık içeren yöntemle şerbet haline getirilmesinden kaynaklanmaktadır.

Ürünün Tanımı ve Ayırt Edici Özellikleri:

Meyan bitkisinin kökünün özütü, eski çağlardan günümüze kadar hem tıbbi ve hem de endüstriyel alanda kullanılmaktadır. Her derde deva ve bilhassa panzehir olarak antik dönemde Çinliler tarafından kullanılmış olup, günümüzde ilaç sanayinde ilaçların terkibine giren droglardan (hayvan ve bitkilerden kurutularak veya özel metotlarla toplanarak elde edilen, eczacılık ve kısmen sanayide kullanılan ham veya yarı ham madde) biridir. Meyan kökü özütü, ayrıca sigara, şarap, bira ve şekerleme sanayinde kullanılmaktadır. Milattan önce 15. yüzyılda Hititler devrinde kullanılan bitkisel droglar içerisinde meyan kökü de geçmekte olup, doğu ve batı ülkelerine sattıkları en mühim droglar arasında olduğu bilinmektedir. Sümerlere ve Hititlere ait tabletlerde, meyan kökünün değişik amaçlar için kullanıldığı kayıtlıdır. Meyan kökü, askeri amaçlarla ilk kez Roma imparatoru Büyük İskender'in yaptığı seferlerde, askerin susuzluğunu gidermek için kullanılmıştır. Sultan III. Mehmet için hazırlanan “Terkib-i Şahi”nin terkibinde bulunan 6 drogdan biridir. 1873 yılındaki bir kayda dayanarak hekimbaşının ilaç yapımında kullandığı droglar arasında, meyan kökünün de bulunduğu bilinmektedir. Osmanlı Döneminde hem Avrupa’ya hem de Amerika’ya meyan kökü özütü satışı yapılmaktaydı.

Şanlıurfa yöresinde meyan bitkisi; biyan, bıyan, meyan, miyan, sus, vb. olarak adlandırılmaktadır. İçecek olarak tüketilen halkın “Biyanbalı” dediği şerbet, meyan kökünden yapılmaktadır. Urfa Meyan Şerbeti (Biyanbalı) sıcakların en etkili şekilde hissedildiği Şanlıurfa’da sıcak günlerin ve Ramazanlarda iftar sofralarının olmazsa olmazıdır.

Meyan bitkisi, dünya’nın pek çok yerinde kendiliğinden yetişen çok yıllık otsu bir bitkidir. Meyan bitkisinin kökünün (rizomun) ana maddesini glycrrhizin adlı bir glikozit teşkil etmektedir. Yaşam alanı ekilmiş tarlalar, alüvyonlu nehir vadileri ve kumullar olup, Türkiye’de Trakya, Marmara Bölgesi ve Karadeniz sahilleri hariç tüm Anadolu’da özellikle akarsu kenarlarında ve Muş, Bingöl, Kars, Siirt, Diyarbakır, Şanlıurfa, Antakya illeri ile Ege Bölgesinde ve Çukurova’da yetişir. Şanlıurfa’da ise Birecik ve Fırat Nehri kenarlarında yoğun miktarda ve üstün kalitede yetişmekte olup, Fırat Nehrinin kıyı şeridinde, nehrin taşıyıp depoladığı alanlardaki toprakların yüzeyi nemli ve organik madde ile yukarı arazilerden yıkanan kireç bakımından zengin olması, bu yörede yetişen meyan bitkisinin tadını diğer yörelerde yetişen ürünlerden farklılaştırmaktadır. Fırat Nehri kıyı şeridinde, Fırat Nehrinin taşıyıp depoladığı alanlardaki alüviyal topraklar, A-C horizonlu genç topraklardır. Mineral bileşimleri; akarsu havzasının litolojik bileşimi ile jeolojik periyotlarda yer alan toprak gelişimi sırasındaki erozyon ve birikme devrelerine bağlı olup heterojendir. Kireç bakımından zengindir. Yüzey nemli ve organik madde bakımından zengindir. Profillerinde horizonlaşma, ya hiç yok, ya da çok az belirgindir. Buna karşılık, değişik özelliklerde katlar görülür. Çoğu yukarı arazilerden yıkanan kireççe zengindir. Her türlü kültür bitkisinin yetiştirilmesine elverişli topraklardır.

Birecik, yüzey şekillerinin elverişliliği ve Fırat Irmağı kenarında önemli bir köprübaşı olması nedeniyle, eski çağlardan bu yana çeşitli yerleşmelere ev sahipliği yapmıştır. Eski uygarlıkların (Hitit, Frig, Eski Yunan, Roma, Bizans, Selçuklu, Osmanlı gibi) yaşam alanını oluşturan ve tarihi kültür açısından en eski yerleşim yerlerinden biri olduğu, Zeytinbahçe höyüğü, Akarçay höyüğü ve Mezra höyüğünde yapılan arkeolojik kazılarla desteklenmiştir. Bitki coğrafyası açısından değerlendirildiğinde; Birecik yöresi, İran-Turan floristik bölgesine girer. Ancak Akdeniz iklimi de hüküm sürdüğünden ve her iki fitocoğrafik bölgenin geçiş noktasında bulunmaktadır.

Meyan bitkisi Şanlıurfa’da yöre halkı tarafından toplanmakta olup, yoğun olarak toplandığı yerleşim birimleri; Merkeze bağlı Çamlıdere köyü, Komat, Edene, Dodaş, Mağarcık, Nalçıkan, İncirli ve Sergavur köyleri, Bozova; Fırat nehri kenarı, Kızlar köyü, Tülmen, Kalecik ve Yaylak köyleri, Birecik; Merkez ve Geçittepe, Keskince, Dolucak, Çiftlik, Böğürtlen, Mezra (Sarraönü, Zehri ve Savi’ye bağlı köyler), Çiçekalan, Magaralı, Akarçay, Arat, Taslıhöyük, Kural, Cerdo, Kocaali Köyleri, Birecik-Ayrancı kasabası; Baglarbası, İnaplı, Ogurcuk, Karabas köyleri, Harran; Merkez ilçe ve Mamuca, Horoz, Kubacık, Yardımcı ve Atatürk köyleri ile Suruç’ tur.

Urfa Meyan Şerbeti (Biyanbalı), kullanılan meyan bitkisinin Fırat Nehri kıyı şeridinde özellikli topraklarda yetişmesi, şerbetin hazırlanması ve sunumunun geleneksel karakteriyle diğer yörelerde yapılan meyan kökü şerbetlerinden ayrılmaktadır.

Üretim Yöntemi:

Urfa Meyan Şerbeti’nin (Biyanbalı) yapımında ipliksi(elyaf) hale getirilmiş meyan kökü kullanılır. Meyan köklerini elyaf haline getirmek için; topraktan söküldükten sonra üstündeki toprak, çamur gibi kirler yıkanır, temizlendikten sonra ortalama 20 cm. uzunluğunda kesilerek güneşte veya sıcak bir yerde kurutulur. Bu köklerin tatlı ve güzel bir kokusu vardır. Daha sonra bu çubuklar, dövülmek/ makinede yahut değirmende çekilmek suretiyle elyaf haline getirilir. Genişçe bir leğene veya kaba konur, üzerine bir miktar su serpilir, elyaf bu az miktardaki su ile birlikte elle karıştırılır. 1 kg elyafın içine 10 gr karbonat, 0,2 gr tarçın eklenir ve hamur gibi yoğrulur. Daha sonra kurutularak Urfa Meyan Şerbeti (Biyanbalı) yapmak üzere satışa hazır hale getirilir. Söz konusu elyaf, yapıma hazır halde satılır.

2,5 litrelik Urfa Meyan Şerbeti (Biyanbalı) yapımında şerbet yapmaya hazır hale getirilmiş, elyaf (ipliksi) şeklinde 100 gr meyan kökü 2,5 litre buz kullanılır. Meyan kökü yıkanır, bir süzgeç içine koyulur, üzerine ufak parçalara ayrılan buz koyulduktan sonra, süzgeç derin bir kap içerisinde bekletilir. Şerbet, 3 saat sonra kokusunu ve esmer rengini suya vermiş olarak süzgecin altındaki kapta toplanır. Bu oldukça yoğundur. Demlenen şerbet başka bir sürahiye tülbentten geçirilerek süzülür. Ancak dikkat edilmesi gereken nokta şerbetin dibine tortular birikeceği için birazını bırakmaktır, aksi taktirde şerbet bulanık olur. (Şerbetin dibinde kalan bu tortulu su ile ıslanmış meyan kökü atılır.) Daha sonra köpüklü görünüm vermek için bir sürahiden diğerine birkaç kez boşaltılır, buz ilave edilerek soğuk servis yapılır.